PRACA W GRUPACH
NA LEKCJACH
MATEMATYKI

O projekcie

„Duże znaczenie dla rozwoju młodego człowieka oraz jego sukcesów w dorosłym życiu ma nabywanie kompetencji społecznych, takich jak: komunikacja i współpraca w grupie, w tym w środowiskach wirtualnych, udział w projektach zespołowych lub indywidualnych oraz organizacja i zarządzanie projektami.”

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum z dnia 30.01.2018.

Każdy nauczyciel/ka chce, aby lekcje były ciekawe, aby wszyscy uczniowie i uczennice byli zmotywowani do nauki i aktywnie w niej uczestniczyli. Są różne metody aktywizacji – my chcemy zachęcić do stosowania pracy w grupach. Z własnego doświadczenia wiemy, że dzięki odpowiednio dobranej metodzie pracy w grupach, uczniowie i uczennice uczą się współzależności i współodpowiedzialności, doskonalą kompetencje komunikacyjne, dzielą się swoimi pomysłami i nie boją się pytać.

W otwartych zasobach edukacyjnych bardzo mało jest materiałów o pracy zespołowej na lekcjach matematyki. Chcemy to zmienić i dlatego stworzyłyśmy stronę poświęconą dwóm metodom pracy w grupie, które najlepiej sprawdziły się na naszych lekcjach: metodzie puzzli i metodzie triady.

Podane opisy metod nie są sztywnymi wytycznymi. Każdy może dostosować zasady do swoich uczniów i uczennic.

Bank zadań jest przeznaczony (póki co) dla szkół średnich – poziom podstawowy. Materiały, które stworzyłyśmy są skierowane głównie do klas takich jak nasze, czyli do uczniów i uczennic z dużymi zaległościami z matematyki i często ze słabą motywacją do dalszej pracy.

Zbiór zadań chcemy sukcesywnie powiększać (na pewno o poziom rozszerzony). Jeśli masz pomysł na ciekawe zadania do pracy w grupie, napisz do nas puzzle.triada@gmail.com.

Autorki:

Wioleta Sakowska, Ewelina Sołdan, Anna Gąsiorowska

Trzy nauczycielki matematyki z różnych miast w Polsce: Ełk, Gdynia, Rypin, które poznały się dzięki projektowi SpołEd. Połączyła je wspólna sprawa: zmotywowanie uczniów do nauki poprzez pracę w grupie.

Metody

Przed rozpoczęciem pracy w grupie warto ustalić zasady dobrej współpracy, których wszyscy będą się trzymać.

Zasady dobrej współpracy w grupie

  • Wybranie lidera/rki grupy, który motywuje do pracy i organizuje pracę zespołu;
  • Ustalenie podziału pracy;
  • Aktywne słuchanie wypowiedzi innych, bez przerywania, ośmieszania czy krytykowania;
  • Współodpowiedzialność każdego ucznia/uczennicy za efekt pracy całej grupy.
   

METODA PUZZLI (EKSPERCKA)

  • Klasa zostaje podzielona na 3-4 osobowe zespoły – grupy domowe. W grupach domowych uczniowie i uczennice losują numery od 1 do 3 (4), będą to eksperci i ekspertki (1-3/4). Grupy domowe otrzymują zadania, numer eksperta/ki to jednocześnie numer problemu do rozwiązania.
  • Grupa ekspercka pracuje nad jednym problemem, aż wszyscy zrozumieją sposób rozwiązania (maksymalnie 10 min.).
  • Eksperci/tki wracają do grup domowych i uczą pozostałych sposobu rozwiązania swojego problemu. Każda osoba z grupy powinna potrafić rozwiązać całe zadanie. Czas pracy tej grupy to 20 min.
  • Wylosowani uczniowie/uczennice przedstawiają sposób rozwiązania problemu, którego nie byli ekspert(k)ami.
  • Grupy podsumowują pracę swojego zespołu.
  • Sprawdzenie umiejętności można przeprowadzić bezpośrednio po pracy w grupach lub na drugiej lekcji w formie kartkówki. Wykorzystujemy do tego zadania z zestawów sprawdzających, które można też zadać jako pracę domową.
   

RAMY CZASOWE

  • Podział klasy na grupy domowe i eksperckie – ok. 5 min
  • Praca w grupach eksperckich – ok. 10 min
  • Praca w grupach domowych – ok. 20 min
  • Podsumowanie - ok. 10min

WSKAZÓWKI

  • Warto zadbać, aby w każdej grupie eksperckiej i w każdej grupie domowej była uczennica/uczeń dobry z matematyki, który będzie siłą napędową do pracy w grupie.
  • Przed lekcją można przykleić na ławki listę osób należących do danej grupy i przypisać każdej osobie numer eksperta/ki. Skróci to czas na sprawy organizacyjne.
  • Uczennicy/uczniowi, który rezygnuje z pracy w grupie można pozwolić na samodzielne rozwiązanie zadań, za które otrzyma ocenę. Warto zbadać przyczyny takiego zachowania.
ilustracja podziału na grupy metodą puzzli    

METODA TRIADY

  • Wybieramy liderów/ki trzyosobowych grup spośród uczennic i uczniów dobrych z matematyki. Zadaniem lidera/ki jest organizacja pracy w grupie i pomoc innym w zrozumieniu rozwiązań zadań.
  • Dobieramy pozostałe osoby do zespołu.
  • Rozdajemy grupom zestawy zadań/problemów.
  • Nauczyciel/ka obserwuje pracę grup. Lider/ka każdej z grup ma możliwość skonsultowania z nauczycielem/ką sposobu rozwiązania zadania.
  • Grupa pracuje nad zadaniami tak długo aż wszyscy zrozumieją sposób rozwiązania (ok. 25 min). Nauczyciel/ka czuwa, aby nikt nie przepisywał gotowego rozwiązania. Lider/ka pomaga innym w odkrywaniu sposobów rozwiązania.
  • Wylosowani uczniowie i uczennice przedstawiają sposób rozwiązania zadania na tablicy.
  • Grupy podsumowują pracę swojego zespołu.
  • Sprawdzenie umiejętności można przeprowadzić bezpośrednio po pracy w grupach lub na drugiej lekcji w formie kartkówki. Wykorzystujemy do tego zadania z zestawów sprawdzających, które można też zadać jako pracę domową.
   

RAMY CZASOWE

  • Podział klasy – 5 min
  • Praca w grupach – ok. 25 min
  • Podsumowanie – ok. 15 min

WSKAZÓWKI

  • Metoda triady sprawdza się w słabszych klasach (w metodzie triady grupy pracują swoim tempem w jednym zespole i nie potrzeba dodatkowego czasu na oczekiwanie aż wszystkie grupy eksperckie skończą pracę).
  • Zadania do pracy w grupach powinny być dostosowane do poziomu klasy.
  • Warto sprawdzić obie metody, aby móc je dostosować do swoich uczniów i uczennic.
   

Zalety metody puzzli i metody triady

  • Obecność w grupie uczennicy/ucznia dobrego z matematyki daje grupom poczucie równych szans.
  • Uczniowie i uczennice tłumacząc sposób rozwiązania zadań całej grupie, utrwalają materiał.
  • Mała liczba osób w grupie sprzyja swobodnemu zadawaniu pytań, nawet o bardzo oczywiste rzeczy.
  • Każda osoba jest odpowiedzialna za efekt pracy swojej grupy.
  • Ocenianie indywidualne poprzez zestawy sprawdzające motywuje uczniów i uczennice do zaangażowania się w pracę grupy.
 

Wady metody puzzli i metody triady

  • W klasach słabych praca w grupie może wymagać częstszej pomocy nauczyciela/ki.
  • Zadania o średnim poziomie nie dają możliwości wykazania się i sprawdzenia swoich możliwości najlepszym uczniom i uczennicom.
  • Przy doborze losowym zawsze można trafić na osoby skonfliktowane.

Baza zadań

Prezentujemy zestawy zadań, które można wykorzystać do pracy w grupie. Są to tylko propozycje, można na tej podstawie tworzyć własne zadania lub dostosować je do potrzeb swoich uczniów i uczennic. W bazie znajduje się kilka zestawów dotyczących tego samego problemu, ale z różnymi danymi. Stworzone zostały tak, żeby można było wybrać zestaw do pracy na lekcji i zestaw sprawdzający.

Pobierz wszystkie zadania.

Scenariusz lekcji

Przedstawiony przez nas scenariusz jest tylko propozycją wykorzystania pracy w grupie na lekcji. Opracowany został w oparciu o nasze doświadczenia w różnych klasach. Scenariusz można dostosować do swojej lekcji lub na jego podstawie stworzyć własny konspekt zajęć.

Temat: Utrwalenie wiadomości z geometrii analitycznej.

Cele lekcji:

  • Doskonalenie umiejętności wyznaczania równań prostych (w postaci kierunkowej lub ogólnej) przechodzących przez dwa dane punkty;
  • Utrwalenie umiejętności ustalania warunków równoległości i prostopadłości prostych na podstawie ich równań kierunkowych;
  • Doskonalenie umiejętności wyznaczania równań prostych równoległych lub prostopadłych do danych prostych;
  • Doskonalenie umiejętności obliczania współrzędnych punktu przecięcia dwóch prostych.

Cele sformułowane w języku uczniów i uczennic:

  • Potrafisz wyznaczać równania prostych, przechodzących przez dwa dane punkty.
  • Potrafisz wyznaczać równania prostych równoległych lub prostopadłych do danej prostej.
  • Potrafisz obliczać współrzędne punktu przecięcia się dwóch prostych.

Przebieg lekcji (metody i aktywności):

  1. Czynności organizacyjne.
  2. Sprawdzenie zadania domowego.
  3. Podanie tematu lekcji i celów w języku uczniów i uczennic.
  4. Organizacja pracy w grupach – można wybrać jedną z dwóch metod (załącznik nr 1 do scenariusza).
  5. Rozdanie zadań losowo wybranym grupom (załącznik nr 2 do scenariusza).
  6. Praca w grupach – rozwiązywanie zadań. Nauczyciel/ka nadzoruje pracę grup i ewentualnie daje wskazówki do zadań.
  7. Polecenie rozwiązania zadania sprawdzającego (załącznik nr 3 do scenariusza) – opcjonalnie: może być praca domowa, kartkówka lub praca samodzielna na zakończenie lekcji.
  8. Przypomnienie celów lekcji i podsumowanie pracy w grupach.

Pobierz cały scenariusz.

Ewaluacja

Poniżej przedstawiamy wyniki ankiet, przeprowadzonych w klasach, w których stosowałyśmy metodę puzzli i triady. Badaniem objętych zostało ok. 300 uczniów i uczennic technikum i liceum ogólnokształcącego.

Na lekcji matematyki najlepiej uczę się poprzez:

statystyka: 44% uczniów najlepiej uczy się poprzez pracę w grupie

Praca w grupie na lekcjach matematyki:

statystyka: praca w grupach na lekcjach matematyki; chmura tagów; zabawa

Czy lubisz pracować w grupie?

statystyka: 83% uczniów lubi pracę w grupie

Czy w grupie zadajesz pytania, których nie zadałbyś/zadałabyś na forum klasy?

statystyka: 94% uczniów w grupie zadaje pytania, których nie zadaliby na forum klasy
Wnioski:

  • Praca w grupach angażuje uczniów i uczennice do efektywnej pracy na lekcjach matematyki.
  • Młodzi ludzie uczą się kluczowej kompetencji przyszłości jaką jest praca w zespole.
  • Współpraca buduje pozytywne więzi między podopiecznymi.
  • Uczniowie i uczennice nie boją się zadawać pytań, których nie zadaliby na forum klasy.

Podsumowując - nie ma jednej uniwersalnej metody nauczania. Niewątpliwie jednak warto prowadzić lekcje metodą „pracy w grupach”, w tym przypadku metodą puzzli i triady, ponieważ wszyscy uczniowie i uczennice są zaangażowani w lekcję, uczą się nowych kompetencji, mogą sami sobie udzielić informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia lekcji.